Safety first voor verloskundigen

Op maandag 8 juli werd de eerste Safety First-nascholing voor verloskundigen gehouden. De rode draad: het streven om het aantal incidenten en calamiteiten in de verloskundigenpraktijk zo laag mogelijk te krijgen. Robert Mol, voorzitter van de avond, doet verslag.

Wat is een calamiteit ook alweer?

Nog even ter herinnering het onderscheid tussen een incident en een calamiteit: een incident is een onbedoelde gebeurtenis tijdens het zorgproces, die tot schade aan patiënt heeft geleid, had kunnen leiden, of nog kan gaan leiden. Een calamiteit heeft betrekking op iedere niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis die invloed heeft op de kwaliteit van de zorg en die tot ernstige schade of de dood van patiënt heeft geleid.

Ook in de verloskundigenpraktijk hebben we hier bijna op dagelijkse basis mee te maken. De registratie en de maatregelingen ter voorkoming van incidenten en calamiteiten zijn in de meeste verloskundigenpraktijken en ziekenhuizen niet optimaal.

Waarom kan de luchtvaart als voorbeeld dienen voor de zorg?

In de luchtvaart waren er tot de ramp bij Tenerife (1977) weinig internationale protocollen ten bate van de veiligheid. Deze zijn na de ramp aangepast met opvallend goede resultaten. Deze protocollen kunnen volgens spreker en verkeersvlieger Rogier van Buuren gekopieerd worden naar de zorg. Met de protocollen wordt gewerkt aan een "Just Culture": een cultuur waarin veilig en respectvol met elkaar gesproken wordt over casuïstiek en gemiste diagnoses, zonder persoonlijke oordelen, waardoor de kwaliteit en veiligheid in de zorg toenemen. Belangrijke onderdelen van een just culture zijn:

• Veel ping-pongen met elkaar, en bevestiging van de ontvangst en opvolging van een boodschap (de zogenaamde closed loop).
• Teamwork en teamverantwoordelijkheid hebben een belangrijke rol: iedereen is verantwoordelijk in het geval dat er iets misgaat.
• Net als in de luchtvaart kan een verplichte briefing en debriefing in de zorg goed werken. Deze zijn gemakkelijk in de praktijk te brengen door wat eerder aanwezig te zijn en na afloop nog even te blijven, zodat er enige overlap is tussen vertrekker en opvolger.

Een illustratief verhaal uit het Oogziekenhuis

Frans Hiddema, voormalig directeur van het Oogziekenhuis Rotterdam, laat zien hoe de patiëntveiligheid in het oogziekenhuis met een just culture verbeterd is. Een just culture vraagt om teamwerk in plaats van hiërarchie, met de patiënt in een belangrijke rol. De patiënt is immers degene die het hele proces doorloopt. Zolang je als medewerker angstig of gespannen bent, word je geen natuurlijk onderdeel van een team. Als je als patiënt bang bent voor wat je te horen gaat krijgen, ben je minder in staat echt te luisteren naar wat een arts zegt. Om deze redenen is het oogziekenhuis gaan werken vanuit een angstreductiefilosofie. Zowel de zorgverlener als de patiënt worden met deze benadering "empowered".

TAKE HOME MESSAGES 

• Just Culture: leer in veilige sfeer van gemiste diagnoses en calamiteiten.
• Verhoging awareness: kom frequent terug op eerder besproken casuïstiek.
• Ping Pong: maak de boodschap af totdat de cirkel rond is.
• Collegiale verhoudingen: teamwerk in plaats van hiërarchie. Teamwork vermindert de kans op incidenten en calamiteiten door collegiale steun op de werkvloer.
• Doelgroep: vergeet de rol van de patiënt niet.
• Interne samenhang: verdiep de interactie tussen de belangrijke mensen in de organisatie.
• Better safe than sorry: kijk in geval van twijfel in het patiëntendossier.
• Briefing en debriefing: zorg ervoor ruim tevoren aanwezig te zijn en ga na afloop niet direct naar huis, zodat je kunt kalibreren met je voorganger/opvolger